Hoe stierf Jezus? Deze vraag lijkt een open deur, Jezus werd immers gekruisigd en zal aan Zijn verwondingen overleden zijn. Of preciezer, toen dat moment gekomen was, stond er: Hij liet de geest gaan (Matth.27:50) door te zeggen: Vader, in uw handen geef ik Mijn geest over (Luk.23:46). En ná Zijn dood doorstak een Romeinse soldaat Hem met een speer, is de gangbare uitleg. Maar is dat zo? De lezing dat Hij ná Zijn sterven is doorstoken met een speer, is gebaseerd op het verslag in het Johannes evangelie, maar roept voor de kritische lezer enkele vragen op.
Johannes 19
32 De soldaten dan kwamen en van de eerste braken zij wel de benen, en van de andere die met Hem meegekruisigd werd.
33 Maar toen zij bij Jezus kwamen, als zij zagen, dat Hij reeds gestorven was, braken zij de benen van Hem niet.
34 Maar één van de soldaten priemde met een lanspunt in zijn zijde, en meteen kwam er bloed en water uit.
ongerijmd
De benen van de gekruisigden werden gebroken, zodat ze zichzelf niet meer konden oprichten en daardoor spoedig zouden overlijden. Dat moest gebeuren, want de dag die aanbrak was een sabbat en dan moesten de lichamen verwijderd zijn (Joh.19:31).
Maar als de verklaring is dat de soldaten Jezus’ benen niet braken, omdat Hij al gestorven was, waarom staken zij dan wél een speer in zijn zijde? Als ze ervan overtuigd waren dat Hij al dood was, en dat waren ze, waarom dan wel een speer in Zijn zijde steken?
Pilatus verbaasd
Een ander punt is, dat als Jozef van Arimathea zich tot Pilatus wendt om het lichaam van Jezus op te vragen, Pilatus verwonderd is dat Jezus al gestorven was. Pilatus doet zelfs navraag bij een centurio hoe lang geleden Jezus is gestorven (Marc.15:44). Men wist hoe lang het ongeveer duurde voordat een gekruisigde stierf. Blijkbaar was Jezus veel vroeger overleden dan gebruikelijk.
water en bloed
Ook lezen we dat er bij de speerstoot meteen water en bloed uit Zijn zijde kwam. Hoe kan dat als Hij al overleden was en het hart niet meer klopte? Dan zal door het aanbrengen van een wond ook bloed naar buiten komen, maar het meteen of terstond suggereert dat het er met kracht uitkwam en dat kan alleen als Zijn hart nog klopte.
nog een getuige
In de gangbare vertalingen is Johannes 19 de enige die het doorsteken met een speer vermeld. Maar bijna alle oude belangrijke handschriften (Nestle, Sinaïticus, Vaticanus, Codex Ephraemi, e.v.a.) van het nieuwe testament hebben nog een getuige van deze gebeurtenis.
Mattheüs 27
48 En onmiddellijk liep één van hen, en hij nam een spons, en hij vulde die met zure wijn, en hij stak die op een rietstok, en hij gaf Hem te drinken.
49 Maar de overigen zeiden: Laat gaan, laten we zien of Elia komt om Hem te redden.
En een ander nam een lanspunt, en hij priemde hem in zijn zijde, en er kwam water en bloed uit.
50 En Jezus schreeuwde weer, met een luide stem, en Hij laat de geest gaan.
weggelaten
De vetgedrukte zin is in de meeste vertalingen weggelaten, maar staat wel degelijk in de grondtekst. Vertalingen als Schriftwoord, Nederlandse Concordante Vertaling (NCV), maar ook de Engelstalige Concordant Literal Version, Moffatt Translation en de Fenton Bible geven de zin wel weer. Waarom veel vertalingen het weggelaten hebben, laat zich raden. Het is volgens hen niet in overeenstemming met Johannes 19. Maar dat mag natuurlijk geen reden zijn om het onvermeld te laten.
Mattheüs verklaart ontegenzeggelijk dat Jezus eerst met een lans werd doorstoken en Johannes lijkt te zeggen dat Jezus doorstoken werd ná Zijn dood. Maar de vertalers hadden dit door hen veronderstelde probleem natuurlijk nooit voor ons mogen “oplossen”, dat is hun taak niet. Zij zouden de tekst vertalen, zo letterlijk en zo goed mogelijk. Maar dingen weglaten heeft daar niets mee te maken.
overeenstemming
Is het gedeelte in Johannes in overeenstemming te brengen met de passage in Mattheüs? Moeten we het misschien anders lezen dat we altijd gewend zijn geweest, nu we weten dat Mattheüs de speersteek plaatst vóór de dood van Jezus?
Johannes 19
32 De soldaten dan kwamen en van de eerste braken zij inderdaad de benen, en van de andere die met Hem meegekruisigd werd.
33 Maar toen zij bij Jezus kwamen, als zij zagen, dat Hij reeds gestorven was, braken zij de benen van Hem niet.
34 Maar één van de soldaten priemde met een lanspunt in zijn zijde, en meteen kwam er bloed en water uit.
geen chronologisch verslag
Als we vers 34 lezen als een gebeurtenis volgend op wat in vers 33 genoemd wordt, lijkt het inderdaad dat Jezus doorstoken werd ná Zijn dood. Maar is het een chronologisch verslag? Als we vers 34 lezen als de uitleg van vers 33, namelijk waarom de soldaten Jezus’ benen niet braken, dan is het geheel in overeenstemming met wat Mattheüs erover zegt. Jezus was reeds gestorven en daarom braken zij Zijn benen niet. De uitleg in vers 34 is dan dat Hij gestorven was, omdat een soldaat Hem in de zijde had gestoken met een speer.
tijdloos feit
Het woord priemde of stak, staat in een tijdloze vorm in het Grieks. Er wordt niet vermeld of het in het verleden gebeurd was, of dat het op dat moment gebeurde. Het feit wordt gesteld, het is de uitleg dát het gebeurd was en dat Jezus daardoor was gestorven. Wij zouden wellicht zeggen:
Maar toen zij bij Jezus kwamen, als zij zagen, dat Hij reeds gestorven was, braken zij de benen van Hem niet, want/immers één van de soldaten had met een lanspunt in zijn zijde gestoken…
het ware Pascha
Jezus kwam als het ware Paaslam en werd ook daadwerkelijk geslacht. Bij de offerdienst onder het oude verbond is het slachten van een dier: doden door verbloeding. Op 14 Nisan werd het paaslam geslacht (Ex.12:6; Lev.23:5) en de Heer die de vervulling is van deze inzetting stierf aan het kruis op diezelfde dag (Joh.18:28,39; 19:31). Ook Hij werd geslacht en stierf door verbloeding, want Hij is het ware Pascha.
1 Korinthe 5
7 (…) Want ook ons Pascha, Christus, werd voor ons geslacht.
Doordat de Heer stierf door verbloeding werden vele profetieën en voorafschaduwingen vervuld. Ook voorzegde Zacharia dat Hij doorstoken zou worden.
Zacharia 12
10 …en zij zullen Mij zien, Die zij doorstoken hebben (…)
En het feit dat Zijn benen niet gebroken werden, is in overeenstemming met de inzettingen voor het Pascha:
Exodus 12
43 En YAHWEH zei tegen Mozes en Aäron: Dit is de verordening voor het Pascha:
(…)
46 … U mag van het vlees niets uit het huis naar buiten brengen,
en u mag er geen been van breken.
En dat is precies het commentaar dat Johannes zelf geeft op de gebeurtenis van het doorsteken van Jezus met de speer en het niet breken van Zijn benen! Hij wijst er op dat het in overeenstemming is met de profetie!
Johannes 19
36 Want dit gebeurde, opdat het schriftwoord vervuld zou worden: Geen been van Hem zal verbrijzeld worden.
37 En weer een ander schriftwoord zegt: Zij zullen Hem zien, die zij doorstoken hebben.
water en bloed
Meteen kwam er water en bloed uit de wond die veroorzaakt werd doordat Jezus doorstoken werd. Het bloed is logisch te verklaren. Zijn hart klopte nog en daardoor kwam er met kracht bloed uit, zoals dat ook gebeurt bij het slachten van een lam of geitenbok. Het water zal uit Zijn zijde gestroomd zijn, omdat de blaas of een nier doorstoken werd. Dat is wat er feitelijk gebeurde, maar spreken water en bloed ook nog ergens anders van? Heeft het een diepere betekenis? Opmerkelijk is wat Johannes in Zijn evangelie laat volgen op het noemen van water en bloed dat uit Jezus’ zijde kwam.
Johannes 19
35 En hij, die het gezien heeft, heeft ervan getuigd, en zijn getuigenis is waar, en hij weet, dat hij waarheid spreekt, opdat ook jullie zullen geloven.
getuigen
Johannes getuigt van wat hij gezien heeft. We weten dat dit geldt voor het meeste dat hij opgeschreven heeft, maar door het hier te vermelden, komt er nadruk op. Als we dit leggen naast wat hij zegt in zijn eerste brief, wordt het duidelijker.
1 Johannes 5
7 Want er zijn drie, die getuigen:
8 de geest, en het water, en het bloed; en de drie zijn tot het één.
deze drie zijn één
Deze drie getuigen vinden we allemaal ook terug in het Johannes evangelie bij de kruisiging. Natuurlijk zijn er verschillen te noemen tussen geest, water en bloed, maar Johannes wijst op de overeenkomst: de drie zijn tot één. Ze spreken alle drie van leven. Geest is een synoniem voor leven. Water is over het algemeen een uitbeelding van het woord van God. Het is het woord van God dat alles tot stand heeft gebracht: in het (woord) was het leven (Joh.1:4). Christus is het vleesgeworden woord van God (Joh.1:14; Opb.19:13).
Ook bloed spreekt van leven, maar op een bijzondere manier. Want een slachtoffer stierf en het bloed daarvan werd in het heiligdom gebracht. Als uitbeelding van Hem, die stierf, opstond (leeft) en het ware heiligdom binnenging: de hemel (Hebr.9:24).