In een vorige blog liet ik zien hoeveel woorden er alleen al in het oude testament zijn die met oordeel, oordelen, richten, rechter, enz. vertaald worden. In deze blog wil ik wat van die teksten vermelden en daar kort wat commentaar bij geven. Ik beperk me hierbij tot de eerste vijf boeken van het oude testament, de boeken van Mozes (=Torah).
kwaad met kwaad vergelden
Wat we zullen zien, is dat Gods oordelen te maken hebben met recht doen. God doet recht, in Zijn handelen en in Zijn spreken. Wanneer God Zijn beloften vervuld is dat recht. Onze ideeën over recht zijn terug te voeren op het Romeins recht en dit vind je terug in ons taalgebruik. Zo vond ik in het woordenboek als betekenis van vergelden: kwaad met kwaad vergelden. Terwijl in de Schrift ook de gelovige vergelding ontvangt, namelijk loon (1 Kor.3:14) of eeuw-ig (=aeonisch) leven (Rom.2:7). Overigens houdt ook de Schrift ons voor om het kwade in het goede te overwinnen (Rom.12:21). Zou God dan anders handelen?
vrouwe Justitia?
Recht en oordeel is in dat Romeins denken met betrekking tot recht een weegschaal, zoals de van oorsprong Romeinse Vrouwe Justitia ook in haar hand heeft. Er heeft een overtreding of misdaad plaatsgevonden met een bepaald gewicht. Daar moet als straf iets tegenover staan, zodat de weegschaal in balans is. Wat er aan de andere kant van de weegschaal komt (de straf) is onderhevig aan interpretatie. Daarom wijken de straffen in verschillende landen ook zo van elkaar af. Al met al is ons rechtstelsel een slappe vervanging van hoe God rechtzet. Immers, bij een misdrijf wordt de misdadiger gestraft, maar nooit wordt daarmee werkelijk rechtgezet wat er gebeurd is. Bij een moord komt degene die vermoord is niet terug door de misdadiger te straffen en ook wordt bij een delict de emotionele en materiële schade nooit helemaal teniet gedaan als er een veroordeling van de misdadiger plaatsvindt. Zoals met al het menselijk handelen, schiet dus ook ons rechtssysteem tekort. Het is slechts “recht” zover onze handen reiken. En dus nog steeds krom.
rechtzetten
Maar wanneer God oordeelt zet Hij dingen werkelijk recht. Hij is God en dat wil zeggen dat Hij de Schepper, Beschikker en Plaatser is van alle dingen. Al het on-recht dat er is, heeft een plaats in Zijn plan en zal Hij rechtzetten, om daarmee aan te tonen dat Hij werkelijk een genadig en liefdevol God is. Niets gebeurt buiten Hem om, alles vindt plaats met een bedoeling. “Al Zijn wegen zijn oordeel. God van trouw, zonder onrecht; rechtvaardig en recht is Hij” (Deut.32:4).
begin
Al in Genesis wordt gesproken over oordeel, wanneer Sodom en Gomorra verwoest worden. Daar vraagt Abraham aan God om de steden te sparen ter wille van een aantal rechtvaardigen (=gelovigen, zie Gen.15:6):
Genesis 18
25 Het zij verre van U, op deze wijze te handelen, de rechtvaardige ter dood te brengen met de slechte, zodat de rechtvaardige gelijk zou zijn aan de slechte; het zij verre van U; zou de Rechter (shaphat) van de gehele aarde geen rechtvaardig oordeel (= mishpat) doen?
God vernietigde Sodom en Gomorra, het einde van deze steden is bekend. Dat vond Hij voor dat moment het juiste en Hij oordeelde de steden. Maar dat is slechts tijdelijk, want het werkelijke einde van deze steden is veel onbekender. In een profetie over Jeruzalems ontrouw, straf en herstel lezen we:
Ezechiël 16
53 En Ik zal hun krijgsgevangenschap omkeren, de krijgsgevangenschap van Sodom en haar dochters, en de krijgsgevangenschap van Samaria en haar dochters; en jouw krijgsgevangenschap in hun midden zal Ik omkeren,
(…)
55 En jouw zusters, Sodom en haar dochters, zullen terugkeren tot hun vroegere staat; en Samaria en haar dochters zullen terugkeren tot hun vroegere staat; en jij en jouw dochters zullen terugkeren tot jullie vroegere staat.
God herstelt Sodom en andere steden, net als Hij Jeruzalem herstelt. Dat gaat via wegen van oordeel en straf, maar uiteindelijk zal God alles hebben rechtgezet.
verordeningen en gebruiken
Een wellicht voor ons wat vreemd gebruik van het woord mishpat is als het vertaald wordt met verordeningen of gebruiken. Dat valt ons in de vertalingen natuurlijk niet op, maar vaak wordt dan hetzelfde Hebreeuwse woord gebruikt dat elders wordt vertaald met oordelen of richten. We vinden het talloze keren in de wet van Mozes en het wordt dan vertaald met verordeningen, rechten, gebruiken in de Statenvertaling en NBG (Ex.21:1, 9 en 31; 24:3; Lev.18:5, 25:18; Num.9:3, Deut.4:5,45) en zelfs met ontwerp of plan (Ex.26:30).
Daar waar God spreekt, is dat per definitie recht. Dat wat Hij oordeelt te doen en dus wanneer Hij zijn plannen, ontwerp, inzettingen, enz. bekend maakt, is ook dat recht.
efod
Bij de efod, die behoort tot de priesterlijke kleding lezen we:
Exodus 28
15 En jij maakt een borstschild van oordeel (mishpat), handwerk van een ontwerper.
(…)
29 En Aäron draagt de namen van de zonen van Israël in het borstschild van het oordeel (mishpat) op zijn hart,
En jij geeft in het borstschild van het oordeel (mishpat) de Urim en de Tummim; en zij zijn op het hart van Aäron, (…) En Aäron draagt het oordeel (mishpat) van de zonen van Israël voortdurend op zijn hart, voor het aangezicht van YAHWEH.
met het hart
Van de hogepriester, die natuurlijk een beeld is van de ware Hogepriester, Christus zelf, lezen we dat hij een borstschild van oordeel draagt en hij draagt die op het hart! Al Gods wegen zijn oordeel, Hij is een God van liefde en genade, en dus oordeelt Hij met Zijn hart.
Oordeel is het tegenovergestelde van onrechtvaardigheid, of het tegenovergestelde van het recht buigen:
Leviticus 19
15 Jullie zullen in het oordeel (mishpat) geen onrechtvaardigheid doen; jij zal het gezicht van de arme niet opheffen en jij zal het gezicht van de grote niet eren. In rechtvaardigheid zal jij jouw metgezel rechtspreken (shaphat).
Deuteronomium 16
19 Jij zult het recht (mishpat) niet buigen; jij zult het aangezicht niet kennen (…)
recht verschaffen
Wanneer Rachel een zoon krijgt, erkent ze dat God recht doet aan wat Hij beloofd heeft. Ze erkent hiermee God als Rechter en noemt haar zoon Dan:
Genesis 30
6 En Rachel zegt: God heeft mij recht verschaft (diyn), en ook heeft Hij mijn stem gehoord en Hij geeft aan mij een zoon. Vanwege dit noemde zij zijn naam: Dan (= rechter, een vervoeging van ‘diyn’).
voorlopige conclusie
Dit is slechts een kleine greep en een tamelijk willekeurige uit de honderden Schriftplaatsen uit de boeken van Mozes. Nergens lezen we in de boeken van Mozes over een oordeel dat altijd zou duren of iets dergelijks. Altijd wordt er gesproken over recht doen, richten of recht verschaffing. Degene die niet overtuigd is, zal ik met meer teksten ook niet kunnen overtuigen. Wie wel meer teksten wil, kan die zelf nazoeken. In een volgende blog meer over het boek Richteren en hoe Gods oordelen in de Psalmen in verband worden gebracht met vreugde.