In Genesis komen we een begrip tegen dat bij goede bestudering van het boek een sleutelbegrip blijkt te zijn. Het is het Hebreeuwse toledoth (H8435). De uitdrukking komt 13 keer voor en loopt als een rode draad door het eerste bijbelboek. Het woord is afgeleid van yalad (=baren, verwekken, H3205). In de gangbare vertalingen wordt toledoth op verschillende manieren weergegeven, een aantal voorbeelden:
2:4 – Dit is de geschiedenis van hemelen en aarde.
5:1 – Dit is het geslachtsregister van Adam.
10:1 – Dit zijn de nakomelingen van de zonen van Noach: Sem, Cham en Jafeth.
25:13 – Dit zijn dan de namen der zonen van Ismael, genoemd naar hun afstamming.
onderschrift
Wanneer we alle voorkomens van toledoth in Genesis bestuderen en op een rijtje zetten, zien we dat het in de meeste gevallen een soort onderschrift is (vergelijk ons begrip: colofon). Genesis is opgebouwd uit verscheidene delen van verschillende schrijvers en degene die het gedeelte geschreven heeft, sluit dit af met: dit zijn de toledoth van…
geboekstaafd
Degene die de historie van zijn geslacht vastlegt, is niet alleen de hoofdpersoon zelf, maar ook een ooggetuige die verslag doet van zijn geschiedenissen en dat maakt het boek Genesis een historisch boek met informatie uit de eerste hand. Authentiek en betrouwbaar!
Het is niet makkelijk om voor toledoth een passend Nederlands woord te vinden dat het één op één weergeeft. The Concordant Version geeft het weer met genealogical records en zo staat het ook in een eerdere versie van de Maskilim vertaling: genealogische registraties. Een toledoth is een registratie of vastlegging van geschiedverhalen en in de toledoth wordt vermeld wie de bron is van die informatie: de schrijver.
tijdsperiode
Het tijdperk dat wij verstaan onder het oude testament beslaat zo’n 4000 jaar. Het is hierbij goed om te beseffen dat de periode die we in Genesis beschreven vinden, die van Adam tot Jozef, bijna 2300 jaar is. Dat is dus meer dan de helft van het hele oude testament, een erg lange periode.
Mozes
In het beste geval gaat men ervan uit dat Mozes de schrijver van Genesis zou zijn en dat de informatie die we daar vinden al die tijd via mondelinge overlevering doorgegeven is en uiteindelijk bij Mozes is terechtgekomen, die het heeft opgetekend. Hoe precies en betrouwbaar kan dat nog zijn na zo’n lange periode? In de Schriftkritiek, een tak van “Bijbelwetenschap” gaat men er over het algemeen vanuit dat Genesis nóg later is geschreven.
eerste boek van Mozes
Maar is Genesis dan niet geschreven door Mozes? Het behoort toch tot de vijf boeken van Mozes? Dat klopt, want de Schrift zelf schrijft de eerste vijf boeken van de bijbel aan Mozes toe. Maar dat wil niet zeggen dat het niet (ook) door anderen geschreven kan zijn. Mozes is de samensteller van Genesis 1 tot Genesis 37:2, waar de geschiedenis van Jozef begint. Hij heeft de geschriften van verschillende schrijvers, Adam, Noach, Sem, Izak, enz. bij elkaar gebracht. Het gedeelte van Genesis 37:2 tot het einde van het boek (50:26) is niet ondertekend met een toledoth en het ligt het meest voor de hand dat Mozes dit laatste deel zelf heeft geschreven.
Mozes als redacteur
Mozes heeft de geschriften van de aartsvaders bij elkaar gebracht, waar nodig vertaald en heeft de tekst geredigeerd en zelf toevoegingen gedaan, om dingen te verduidelijken. Dit laatste heeft hij met name gedaan bij plaatsnamen, die inmiddels anders heetten. Een kleine greep uit de vele voorbeelden van die kleine toevoegingen:
Genesis 14
2 (…) en den koning van Bela, dat is Zoar.
Genesis 14
3 Deze allen voegden zich samen in het dal Siddim, dat is de Zoutzee.
Genesis 23
2 En Sara stierf te Kiriath-arba, dat is Hebron, in het land Kanaän; en Abraham kwam om Sara te beklagen, en haar te bewenen.
Inmiddels hadden steden en gebieden andere namen gekregen. Mozes kende deze namen en heeft ze toegevoegd om zaken te verduidelijken.
ontstaan van hemelen en aarde
Deze benadering werpt veel licht op heel het boek Genesis, maar met name op het eerste deel. Dit gedeelte is bijzonder, omdat het een toledoth is waarbij geen naam van een persoon wordt genoemd: de ontstaansgeschiedenis (toledoth) van hemelen en aarde.
Genesis 1:1 t/m 2:4 is een document van de wording of totstandkoming van hemelen en aarde. Zoals bijvoorbeeld de Statenvertaling het ook weergeeft: Dit zijn de geboorten des hemels en der aarde, als zij geschapen werden. Dit boek, deze toledoth, is het oudste document van deze wereld.
woord van God
Maar wie schreef het? Het is de enige toledoth waarin we geen naam terugvinden. Het is Gods openbaring van Zijn scheppingswerken aan Adam. Tien keer staat er en God zeide, God gaf Adam Zijn woord. Zou Hij dat ook “schriftelijk” hebben gedaan en Adam dit document van de schepping van hemelen en aarde hebben nagelaten? Dat maakt het eerste boek van Genesis wel heel bijzonder en in de meest letterlijke zin: woord van God!
twee scheppingsverhalen
Een punt van discussie rond het scheppingsverhaal is vaak dat we in Genesis 1 en 2 twee “scheppingsverhalen” vinden. Daaraan worden allerlei conclusies verbonden en wordt ook de betrouwbaarheid van de tekst ter discussie gesteld. Maar met kennis van de toledoth weten we dat het inderdaad twee verslagen zijn, opgeschreven door verschillende schrijvers.
De eerste toledoth is het verslag van de wording of geboorte van hemelen en aarde (2:4). De Septuagint (LXX), de Griekse vertaling van het oude testament, geeft hier: biblios genènèsèoos (>wordingsboek) en daar is ook de Griekse naam Genesis aan ontleend. Dit eerste deel is niet ondertekend met een naam, maar wie kan dit anders geschreven hebben dan God zelf? Wellicht Adam, maar hij heeft de tweede toledoth, waartoe Genesis 2 behoort, geschreven en ondertekend: dit zijn de toledoth van Adam (5:1).
Meer over de andere toledoth in een volgende blog.